احتمالا شنیده اید که امسال علف‌کش گلیفوزات (یا گلیفوسات) در خیلی از کشورهای اروپایی ممنوع شده یا در آستانه ی ممنوعیته. اما شاید درباره گستردگی استفاده از این سم در کشاورزی امروز دنیا و عوارض وخیمی که برای بدن ما داره کمتر شنیده باشید. منابع زیادی هم به فارسی ندیدم. نمیخوام آلارمیست باشم و بیخود هراس‌افکنی کنم. اینجا چند تا فکت مرتبط رو به اختصار رو میگم و چی مهم تر از دانستن فکت های مرتبط با سلامتی؟
گلیفوزات در سال ۱۹۷۰ به عنوان یک شستشودهنده برای پاکسازی لوله های فاضلاب صنعتی سنتز شد. بعد که مونسانتو دید این ماده خواص علف کش قوی هم داره به اسم علف‌کش ثبت_اختراع (پتنت)اش کرد. اما گلیفوزات نه تنها علف ها بلکه خود محصول رو هم می‌کشت پس مونسانتو دست به دستکاری ژنتیک در بذرها زد طوری که در مقابل گلیفوزات مقاوم باشند و اسم این محصول تراریخته رو Round UP گذاشت. امروزه بیش از ۸۰ درصد بذرهای استفاده شده در آمریکا تراریخته (GMO) هستند.
امروزه سالی ۸۰۰هزار تن گلیفوزات و محصولات هم‌خانواده اش در سطح دنیا مصرف میشه. حتی بذرهایی که تراریخته هستند مثل گندم قبل از برداشت با گلیفوزات سمپاشی میشن تا برداشت و فراوری راحت تر انجام بشه. بزرگ ترین تولید کننده ی گلیفوزات دنیا چین است که ۳۰ درصد این سم رو تولید می کنه. اما نقش گلیفوزات در بدن انسان چیه و چرا باید نگرانش باشیم؟
میکروبیوم همون جامعه‌ی باکترهای دستگاه گوارش است و نقش حیاتی در سیستم ایمنی و متابولیسم بدن داره. مثلن ۹۰٪ سروتونین که هرمون خوشحالی است در روده ها تولید میشه. هر نوع دستکاری در میکروبیوم میتونه به انواع اثرات منفی سلامتی منجر بشه:از تورم روده (IBS) گرفته تا اختلالات هرمونی، گیجی، چاقی، اوتیسم و آلزایمر. اثرات اختلال در میکروبیوم تازه داره برای پزشکی آشکار میشه و موضوع داغ تحقیقات پزشکی است.
اما گلیفوزات چطور میکروبیوم رو تخریب میکنه؟ گلیفوزات مسیر شیکامیت Shikamate pathway در سلول‌ها رو میبنده و این انسداد باعث مرگ سلول و درنتیجه گیاه میشه. سلول های بدن ما مسیر شیکامیت ندارند اما باکتری های روده این مسیر رو دارند و به همین جهت گلیفوزات باعث مرگ شون میشه. مرگ این باکتری ها باعث میشه بدن نتونه هرمون هایی مثل سروتونین و دوپامین تولید کنه.
در پژوهش سال ۲۰۱۷ Institute for Responsible Technology وضعیت سلامت 3200 نفر بررسی شد و مشخص شد که پرهیز از غذاهای تراریخته (GMO) باعث بهبود یا رفع خیلی از ناراحتی ها میشه: مشکلات هاضمه، خستگی مزمن، اضافه وزن، گیجی، اضظراب، افسردگی، آلرژی، مشکل تمرکز، بیمارهای مفصلی، حساسیت به گلوتن، مشکلات پوست، اختلال هرمونی، اگزما و ...
مونسانتو ادعا می کنه دوز پایین گلیفوزات خطرناک نیست اما پژوهش نشون داده حتی مصرف دوز مجاز گلیفوزات هم باعث مشکلات سلامتی میشه. مثل دوز اندک گلیفوزات باعث بیماری کبد چرب در موش‌ها شده. امروزه ۱/۴ مردم آمریکا از کبد چرب رنج می برند. انواع اقسام سرطان ها و سایر بیماری ها متناسب با افزایش مصرف گلیفوزات رشد داشته اند. رابطه آماری علیت رو ثابت نمی کنه نیست اما این همه رابطه آماری تصادفیه؟
در اوایل دهه ۹۰ دولت آمریکا تحت تاثیر لابی قدرتمند مونسانتو به سازمان غذا و دارو FDA دستور داد که گلیفوزات رو پروموت کنه. اف.دی.ای هم مارک تیلور وکیل سابق مونسانتو رو مامور اجرای این سیاست کرد. در نتیجه اف.دی.ای اعلام کرد که گلیفوزات بی‌خطره و نیازی به تست بیشتر نداره. بعد از ترک FDA مارک تیلور معاون مدیر عامل مونسانتو شد! دوباره سال ۲۰۰۹ مارک تیلور برگشت به اف.دی.ای و همه کاره شد! (یاد روباه نگهبان مرغداری شده نمی افتین؟!)
بعدها در رسوایی Monsanto Papers با افشای اسناد داخلی مونسانتو معلوم شد که مونساتو دست کم از سال ۱۹۸۳ میدونسته که گلیفوزات سرطان‌زا است اما به انواع و اقسام مختلف سعی در لاپوشانی داشته. از طرح آزمون های جهت‌دار گرفته تا ساکت کردن اخراج دانشمندانی که ابراز نگرانی می کردند. اما این تبهکاری بزرگ مقیاس بالاخره از پرده بیرون افتاد و باعث دردسر مونساتو شد (که الان توسط بایرن خریده شده).
سال ۲۰۱۵ سازمان جهانی بهداشت اعلام کرد که گلیفوزات «محتملا سرطان‌زا» (probably cancerogene) است. یعنی نقش سرطان‌زاش در حیوانات به اثبات رسیده اما در مورد انسان هنوز داده های کافی وجود نداره. با این حال بخاطر قدرت لابی کمپانی های داروسازی ای سم هنوز در خیلی از کشورها ممنوع نشده و مزدبگیران لابی‌های کشاورزی به شدت در برابر ممنوعیتش مقاومت می کنند. اما این وضع در حال تغییره.
سال ۲۰۱۸ دواین جانسون باغبان که بخاطر تماس با گلیفوزات طی سمپاشی پارک ها و باغ ها دچار سرطان حاد پوستی شده بود علیه مونسانتو شکایت کرد و با اثبات اینک گلیفوزات باعث بیماریش شده ۲۹۰ میلیون دلار غرامت دریافت کرد. امروزه ۱۰ هزار نفر در کالیفرنیا علیه مونسانتو شکایت کرده اند و گلیفوزات در کالیفرنیا مطلقا ممنوع شده. کشورهای اروپایی مثل آلمان و فرانسه هم مصرف این سم رو به شدت محدود کرده اند ظرف دو سه سال آینده بطور کامل ممنوع می کنند.
خب حالا که همه چیز اینقدر آلوده است از من چه کاری بر میاد؟
۱. ما می تونیم از قدرت جیب خودمون بعنوان مصرف کننده استفاده کنیم. محصول ارگانیک بخریم قیمت سلامت شما چقدره؟
الان افکار عمومی تا حدی آگاه شده. ۵۷ درصد آمریکایی ها معتقدن که محصولات تراریخته سالم نیستند. همراه با افزایش تقاضا میزان محصولات ارگانیک به سرعت داره افزایش پیدا می کنه و خیلی از کمپانی ها به این سمت حرکت کرده اند.
۲. قانونگذاران رو برای ممنوعیت گلیفوزات و بذرهای تراریخته تحت فشار بگذاریم.
۳. در مورد خطرات فراوان محصولات تراریخته و سموم آگاهسازی کنیم.
منابع برای اطلاعات بیشتردرباره #گلیفوزات
- مستند Secret Ingredients (2018)
- مستند: Envoyé spécial. Glyphosate (2019 فرانسوی)
پ.ن. لازم به ذکره که من پزشک یا متخصص تغذیه نیستم و این مطلب حاصل یک کنجکاوی کوچک شخصی بود.
